การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด และฆ่าเชื้อโรคในอุตสาหกรรมอาหาร

          ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด และฆ่าเชื้อโรคจำเป็นต้องทำการทดสอบและประเมินประสิทธิผลของการฆ่าเชื้อโรค

เพื่อสร้างความมั่นใจให้กับผู้ใช้ กลุ่มประเทศยุโรปเฉพาะประเทศเยอรมันโดยสมาคมสัตวแพทย์เยอรมันได้กำหนด

หลักเกณฑ์สำหรับใช้ในการทดสอบประสิทธิผลของสารฆ่าเชื้อโรคที่ใช้กับกระบวนการผลิตอาหารจากเนื้อสัตว์ ดังนี้

1. สามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรีย และเชื้อราได้ทุกชนิดโดยคำนวณหาอัตราการลดเชื้อจุลินทรีย์ ภายหลังจากการใช้สารฆ่าเชื้อโรคเป็นเวลานาน 5 นาที และ 30 นาที โดยทั่วไปไม่ควรตรวจพบแบคทีเรียชนิด Staphylococcus aureus และ Pseudomonas aeruginosa ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคอาหารเป็นพิษ

                   2. เป็นสารมีฤทธิ์เป็นกลาง และมีประสิทธิผลในการฆ่าเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา

                   3. สามารถฆ่าเชื้อโรคได้ในสภาวะที่มีอุณหภูมิต่ำ (20-10^๐C)

                   4. สามารถฆ่าเชื้อโรคในน้ำที่มีความกระด้าง 300 ppm ca co₃

                   5. ระยะเวลาในการฆ่าเชื้อโรคที่เหมาะสม ถ้าระยะเวลาสั้นใช้เวลาประมาณ 30 นาที ถ้าใช้เวลานานประมาณ 60 นาที

                   6. ไม่เป็นพิษต่อมนุษย์ สัตว์ และสิ่งแวดล้อม

                       จากหลักเกณฑ์ดังกล่าวขอแนะนำให้รู้จักผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรคกลุ่ม  Amphoteric Surfactant มีชื่อทางการค้า  Ampholyt 51 (Tego 51) มีชื่อทางเคมี  Alkyl Amino Acetic Acids ผลิตภัณฑ์ดังกล่าวมีคุณสมบัติพิเศษสามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ราเมือก ยีสต์ และไวรัส โดยเฉพาะไวรัสที่ทำให้เกิดไข้หวัดใหญ่ และไข้หวัดนก สมาคมอนามัยและจุลชีววิทยา ประเทศเยอรมัน ได้ทดสอบประสิทธิผลการฆ่าเชื้อโรคกับแบคทีเรียหลายชนิด พบว่า Tego 51 ความเข้มข้น 1% สามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้หมด (100%) ในช่วงเวลา 30 วินาที-1 นาที ส่วนประสิทธิผลการฆ่าเชื้อพวกราเมือก และยีสต์ ใช้เวลา 2 และ 5 นาที นอกจากนี้ยังมีคุณสมบัติอื่นๆ เช่น ขจัดกลิ่นสกปรกได้เหมือนน้ำยาทำความสะอาดสามารถล้างออกได้ง่ายโดยใช้น้ำสะอาด และไม่มีสารตกค้าง ไม่เป็นสารตกค้างในดินและน้ำทำให้ไม่เป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม เมื่อเจือจางแล้วไม่เป็นอันตรายต่อผิวหนัง และเยื่อบุต่างๆ ของร่างกาย ไม่กัดกร่อนวัสดุที่ใช้ ใช้ได้กับพื้นผิวทุกชนิดเมื่อพิจารณาถึงความเป็นพิษซึ่งเป็นคุณสมบัติที่สำคัญสำหรับผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อโรคที่ใช้ในอุตสาหกรรมอาหารซึ่งอาจจะตกค้างและปนเปื้อนกับอาหาร และเป็นพิษต่อผู้บริโภค สาร  Tego 51 ได้ผ่านการทดสอบความเป็นพิษจากสถาบันวิจัยอาหารและโภชนาการประเทศเยอรมัน สรุปได้ดังนี้

                   1. เมื่อให้หนูทดลองกิน  Tego 51 แบบเข้มข้นจะพบอัตราตายร้อยละ 50 ของหนูทดลอง (LD₅₀) เมื่อได้รับสารดังกล่าว 3900-4800 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักหนู 1 กิโลกรัม

                   2. การทดลองหาความเป็นพิษเรื้อรังจากการบริโภค Tego 51 ของหนูทดลองนาน 2 ปี โดยให้หนูทดลองกินอาหารที่มี Tego 51ผสมในปริมาณ 300 ppm (0.0003 กรัม) นาน 2 ปี ไม่พบว่าหนูทดลองมีความผิดปกติทั้งทางสุขภาพกายและพฤติกรรมของหนูทดลอง และไม่พบความผิดปกติที่จะแสดงว่าอาจก่อโรคมะเร็ง จากการทดลองดังกล่าวแสดงว่าสาร Tego 51 เป็นสารที่ไม่ก่อมะเร็ง

                   3. การทดสอบความเป็นพิษจากการหายใจเอา Tego 51 เข้าสู่ร่างกายหนูทดลองพบว่าหนูทดลองจะตายร้อยละ 50 (LD₅₀) ในสภาพอากาศที่มีไอระเหยของ Tego 51 410 มิลลิกรัมต่ออากาศ 1 ลูกบาศก์เมตร นาน 8 ชั่วโมง ถ้ามีไอระเหย Tego 51 ต่ำกว่า 160 มิลลิกรัมต่ออากาศ 1 ลูกบาศก์เมตร จะปลอดภัยไม่พบว่าหนูทดลองมีอาการผิดปกติใดๆ ได้ข้อสรุปว่าการมีไอระเหยของ Tego 51 0.1% ปะปนบรรยากาศไม่มีอันตรายใดๆ ต่อหนูทดลองแม้จะอยู่ในสภาวะนั้นนานเท่าใด

                  ผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อโรคเกือบทุกชนิดย่อมมีการตกค้าง สำหรับการตกค้างของ Tego 51 ได้มีการทดลองของห้องปฏิบัติการกลางตรวจสอบผลิตภัณฑ์เกษตรและอาหาร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เมื่อเดือนสิงหาคม 2548 พบว่าเมื่อใช้ Tego 51ความเข้มข้น 1% แช่ล้างผัก ผลไม้ และเนื้อสัตว์ จะมีปริมาณสารตกค้างในปริมาณน้อยมาก คือ 0.12 มิลลิกรัม/ กิโลกรัมในผลไม้ 0.30 มิลลิกรัม / กิโลกรัมในเนื้อสัตว์ และ 2.06 มิลลิกรัม / กิโลกรัมในผัก เมื่อเปรียบเทียบกับการทดลองความเป็นพิษในข้อ 1 พบว่าเมื่อให้สัตว์ทดลองหนัก 1 กิโลกรัมกิน Tego 51 3900 มิลลิกรัมซึ่งจะทำให้สัตว์ทดลองตายในอัตราร้อยละ 50

                   ผลกระทบของ Tego 51 ต่อสภาพแวดล้อม ผลการทดสอบพบว่าคุณสมบัติการชะล้างของ Tego 51 จะสลายตัวได้ร้อยละ 98 ส่วนสารประกอบ Tego 51 จะสลายตัวได้มากกว่าร้อยละ 75 หลังจากใช้งานสู่สภาพแวดล้อม 30 วันซึ่งสูงกว่ามาตรฐานทางกฎหมายของ German Detergent and Cleanser Law นอกจากนี้ยังพบว่า Tego 51 สามารถสลายตัวเมื่ออยู่ในสภาพธรรมชาติได้ถึงร้อยละ 75 + 4.8 จึงเป็นสารที่ไม่ตกค้างก่อให้เกิดการปนเปื้อนในธรรมชาติจากคุณสมบัติดังกล่าว Tego 51 จึงเหมาะกับการใช้ทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรคในอุตสาหกรรมอาหาร สามารถใช้ในการฆ่าเชื้อโรค (Disinfectant) และการทำให้ปราศจากเชื้อ (Sanitizer) ในอุตสาหกรรมอาหาร ได้แก่

                                 -  การผลิตนม ไอศกรีม ขนม และขนมปัง

                                 - การผลิตอาหารประเภท เนื้อ หมู ไก่ ปลา

                       -  การผลิตอาหารแช่แข็ง

                       -  โรงครัว โรงแรม ภัตตาคาร ห้องอาหาร

                       -  โรงฆ่าสัตว์ และฟาร์มปศุสัตว์

    -  การผลิตเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ เช่น เบียร์ เหล้า ไวน์

                       -  การผลิตเครื่องดื่มประเภทที่ไม่มีแอลกอฮอล์ เช่น น้ำอัดลมบรรจุขวด

วิธีการใช้  ใช้ฉีดพ่น เช็ด แช่ จุ่ม หรือราดให้ทั่วพื้นที่ปฏิบัติงาน เครื่องจักร ระบบท่อส่งวัสดุรวมทั้งอุปกรณ์ที่ต้องการทำความสะอาด และฆ่าเชื้อโรค ทั้งก่อนหรือหลังการปฏิบัติงานโดยให้มีระยะเวลาสัมผัส 15 นาที (contact time) ที่อุณหภูมิห้อง

                   อัตราการใช้  ใช้น้ำยา Tego 51 ความเข้มข้น 0.2-2% w/w ดังนี้

                        1. ความเข้มข้น 0.2-1% w/w ใช้ฆ่าเชื้อบริเวณพื้นที่ปฏิบัติงานก่อนและหลังปฏิบัติงาน

                        2. ความเข้มข้น 0.5-1% w/w ใช้ฆ่าเชื้อที่มือพนักงานก่อนปฏิบัติงาน รวมทั้งการฆ่าเชื้ออุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักรหลังปฏิบัติงาน

     3. ความเข้มข้น 1% w/w ใช้ฆ่าเชื้อภายในระบบท่อส่งอาหารอย่างต่อเนื่อง

                                  4. ความเข้มข้น 2% w/w ใช้พ่นฆ่าเชื้อโรคในบรรยากาศที่อุณหภูมิต่ำกว่า 25^๐C

   วิธีผสมน้ำยา  ผสมผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อโรค Tego 51 ตามความเข้มข้นที่ต้องการ ดังนี้

                      -  ความเข้มข้น   0.2% w/w      Tego 51     1     ส่วนต่อน้ำ      499     ส่วน

                      -  ความเข้มข้น   0.5% w/w      Tego 51     1     ส่วนต่อน้ำ      199     ส่วน

                      -  ความเข้มข้น   1%    w/w      Tego 51     1     ส่วนต่อน้ำ        99     ส่วน

                      -  ความเข้มข้น   2%    w/w      Tego 51     1     ส่วนต่อน้ำ        49     ส่วน

การฉีดพ่นฆ่าเชื้อโรคในบรรยากาศ (Fumigation)

โรงงานอุตสาหกรรมอาหาร ประกอบด้วยอาคารการผลิต อาคารสำนักงาน รวมทั้งห้องปฏิบัติการ มักจะมีปัญหาเกี่ยวกับการแพร่กระจายเชื้อโรคในบรรยากาศ และอาจทำให้อาหารมีการปนเปื้อนเชื้อโรคมีผลกระทบต่อสุขภาพของผู้บริโภค โดยเฉพาะห้องปฏิบัติการต้องการความปลอดเชื้อโรคมากกว่าสถานที่อื่นๆ การฆ่าเชื้อในบรรยากาศโดยทั่วไปนิยมใช้ไอระเหยของฟอร์มาลีนซึ่งถือว่าเป็นวิธีที่ดีมีประสิทธิภาพที่สุด แต่ผลเสียของฟอร์มาลีนเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตและเป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม คือทำให้ระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจ และมีฤทธิ์กัดกร่อนพื้นผิว

                         น้ำยา Tego 51 ความเข้มข้น 2% สามารถฆ่าเชื้อโรคในบรรยากาศด้วยวิธีการฉีดพ่นด้วยเครื่องพ่นฝอยละอองละเอียดหรือเครื่องพ่นหมอกควันในปริมาณ 3-10 ลิตรต่อ 1000 ลูกบาศก์เมตรอากาศ และปิดห้องไว้เป็นระยะเวลา 3-8 ชั่วโมงสามารถฆ่าเชื้อโรคและขจัดกลิ่นเป็นการปรับสภาพอากาศภายในโรงงาน และป้องกันการแพร่กระจายเชื้อโรคได้

❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖ 

                        พูลศักดิ์ พุ่มวิเศษ MPH

                แปลและเรียบเรียงจาก

                                1. Food Grade / FDA Approval of Microbicidal Amphoterics

                              2. รายงานผลการตรวจหาสาร Tego 51 ที่ตกค้างจากการล้างผัก ผลไม้ และเนื้อสัตว์ ห้องปฏิบัติการกลางตรวจสอบผลิตภัณฑ์เกษตรและสหกรณ์ สิงหาคม 2548

                                  3. Seymour  S. Block, Amphoteric Surfactant Disinfectants, University of Florida USA., 1977.